"सांप्रदायिक दंगली धार्मिक तुष्टीकरणातून उद्भवतात," असे बरेली सत्र न्यायालयाने म्हटले आहे

बरेली सत्र न्यायालयाने 2010 च्या बरेली दंगलीच्या संदर्भात मुस्लिम धर्मगुरू मौलाना तौकीर रझम यांना समन्स बजावताना, एका विशिष्ट धार्मिक समुदायाच्या तुष्टीकरणासाठी जातीय दंगलींचे कारण देत भारताच्या राजकीय परिदृश्यावर टीका केली. अतिरिक्त सत्र न्यायाधीश रवी कुमार दिवाकर यांनी वाढत्या तणावात त्याचे योगदान असल्याचे प्रतिपादन करून तुष्टीकरण टाळण्याच्या गरजेवर भर दिला. न्यायालयाने रझमला 11 मार्च रोजी हजर राहण्याचे आदेश दिले, की तो जातीय हिंसाचाराचा मास्टरमाईंड असल्याचे दिसून आले.

न्यायाधीश दिवाकर यांनी उत्तर प्रदेशचे मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांचे कौतुक केले आणि त्यांच्या नेतृत्वाने प्लेटोच्या प्रजासत्ताकातील "तत्वज्ञानी राजा" या संकल्पनेचे उदाहरण दिले. न्यायमूर्तींनी आदित्यनाथ यांची वचनबद्धता, त्याग आणि राज्याप्रती समर्पण ठळकपणे मांडले आणि धार्मिक व्यक्तीला सत्तेच्या पदावर ठेवण्याचे सकारात्मक परिणामांवर भर दिला.

जातीय दंगलींवरील न्यायालयाचे निरीक्षण भारतातील विलंबित न्यायाबद्दलच्या चिंतेसह प्रतिध्वनित होते, ज्या दंगलखोरांना शिक्षा होण्याचा धोका कमी आहे त्यांना प्रोत्साहन मिळते. न्यायमूर्ती दिवाकर यांनी सुस्त कायदेशीर प्रक्रियेमुळे समाजात पसरलेल्या भीतीवर भाष्य केले आणि त्यांनी नमूद केले की ज्ञानवापी मशीद वादात त्यांच्या पूर्वीच्या आदेशांमुळे मुस्लिम संघटनेकडून धमक्या आल्या होत्या. धमक्यांच्या संदर्भात अटक न झाल्याबद्दल न्यायाधीशांनी निराशा व्यक्त केली.

2010 च्या बरेली दंगली प्रकरणात, न्यायालयाने प्राथमिक आरोपपत्रात मौलाना तौकीर रझा खानच्या अनुपस्थितीवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले होते, पोलीस अधिकारी आणि सरकारी अधिकाऱ्यांनी कर्तव्यात अपयश असल्याचे सुचवले होते. दंगल भडकवणारे प्रक्षोभक भाषण केल्याचा आरोप मौलवीवर आहे. न्यायाधिशांनी "न्याय हितासाठी पुरेशी" कारणे शोधून, खटल्यासाठी खानला बोलावण्याच्या महत्त्वावर जोर दिला.

न्यायालयाची भूमिका जातीय सलोख्यावर धार्मिक तुष्टीकरणाच्या प्रभावाबद्दल व्यापक चिंता प्रतिबिंबित करते आणि राजकीय आणि कायदेशीर क्षेत्रात संतुलित दृष्टिकोन ठेवण्याचे आवाहन करते. मौलाना तौकीर रझा खान यांना बोलावणे जातीय तणावाची मूळ कारणे दूर करण्यासाठी आणि हिंसाचाराला चिथावणी देणाऱ्यांची जबाबदारी सुनिश्चित करण्यासाठी न्यायपालिकेची वचनबद्धता अधोरेखित करते.

लेखिका: अनुष्का तरानिया

वृत्त लेखक, एमआयटी एडीटी विद्यापीठ